Diastema – czym jest? Przyczyny i metody leczenia

Diastema to przerwa między górnymi jedynkami, która może mieć różne przyczyny. Występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Właściwe rozpoznanie typu diastemy pozwala na dobór odpowiedniej metody leczenia.

Czym jest diastema?

Diastema to charakterystyczna szpara między zębami – górnymi siekaczami przyśrodkowymi (jedynkami) – która jest większa niż 0,5 mm. Gdy szczelina przekracza 2 mm, przestaje być jedynie defektem estetycznym i zaczyna być traktowana jako wada zgryzu wymagająca leczenia. Nieleczona diastema może prowadzić do poważnych problemów, takich jak zaburzenia wymowy, wady zgryzu oraz choroby przyzębia. U niektórych osób diastema jest traktowana jako atut i charakterystyczna cecha wyglądu, jednak w przypadku wystąpienia problemów zdrowotnych konieczna jest interwencja ortodonty.

Rodzaje diastemy

Tego rodzaju szpara między zębami występuje w trzech głównych odmianach:

• diastema prawdziwa pojawia się na skutek przerostu wędzidełka wargi górnej lub jego nieprawidłowego przyczepu;
• diastema rzekoma powstaje przy braku siekaczy bocznych lub gdy są one zbyt małe (mikrodoncja);
• diastema fizjologiczna natomiast występuje w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe, między 7. a 9. rokiem życia.

Ze względu na ustawienie jedynek względem siebie w jamie ustnej wyróżnia się diastemę równoległą, zbieżną i rozbieżną. W przypadku diastemy równoległej zęby ustawione są równolegle do siebie. Diastema zbieżna charakteryzuje się oddalonymi korzeniami i zbliżonymi koronami zębów. Przy diastemie rozbieżnej korzenie są zbliżone, a korony oddalone

Przyczyny powstawania diastemy

Przyczyny powstawania diastemy są zróżnicowane i mogą mieć podłoże genetyczne lub nabyte. Najczęstszym powodem jest przerost wędzidełka wargi górnej lub jego nieprawidłowy przyczep, co prowadzi do powstania diastemy prawdziwej. Diastema rzekoma może być spowodowana brakiem siekaczy bocznych (hipodoncja), występowaniem zbyt małych zębów (mikrodoncja) lub obecnością zęba nadliczbowego (mezjodens).

Do innych istotnych czynników należą nieprawidłowe nawyki, takie jak ssanie kciuka, warg czy oddychanie przez usta, a także nieprawidłowy odruch połykania, przy którym język wywiera nacisk na przednie zęby. Diastema może również pojawić się w wyniku urazów mechanicznych, chorób przyzębia lub jako objaw rozwijającego się nowotworu jamy ustnej. 

Diastema – leczenie przerwy między zębami

Jak wygląda leczenie szpary pomiędzy górnymi jedynkami? Najskuteczniejszą metodą zamykania diastemy jest ingerencja specjalisty. Stosuje się aparaty ortodontyczne stałe lub ruchome. Zależy to od rodzaju diastemy i wieku pacjenta. Czas leczenia trwa od 6 miesięcy do 2 lat. W przypadku diastemy prawdziwej często konieczne jest podcięcie wędzidełka wargi górnej przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego. Przy diastemie rzekomej spowodowanej brakiem zębów może być potrzebne leczenie implantologiczne.

Alternatywne metody zamykania diastemy

Szybszą alternatywę dla leczenia ortodontycznego przerwy między jedynkami stanowi bonding. Polega na doklejeniu materiału kompozytowego na powierzchni siekaczy. Jest to metoda mniej inwazyjna, ale też mniej trwała. Licówki porcelanowe to kolejna opcja dla pacjentów z niewielką diastemą. Zapewniają trwały efekt estetyczny, jednak wymagają szlifowania zębów. W niektórych przypadkach możliwe jest zastosowanie licówek bez szlifowania.

Czy diastema jest jedynie defektem estetycznym?

Diastema nie zawsze stanowi wyłącznie problem natury estetycznej. Jeśli przerwa między górnymi jedynkami nie przekracza 2 mm, jest traktowana jedynie jako defekt kosmetyczny, który może być zarówno powodem kompleksów, jak i charakterystycznym atutem wyglądu. Jednak gdy szczelina jest większa niż 2 mm, staje się wadą zgryzu wymagającą leczenia, gdyż może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.

Jak wspomniano wcześniej, nieleczona diastema może powodować problemy z wymową (szczególnie przy głoskach s, z, c, dz), rozwój chorób przyzębia i dziąseł, a także trudności w utrzymaniu prawidłowej higieny jamy ustnej. Dodatkowo duża przerwa między zębami może wpływać na funkcję żucia, powodować nadmierne obciążenie określonych grup zębów, a nawet prowadzić do bólu mięśni żuchwy i problemów ze stawem skroniowo-żuchwowym.

Diastema u dzieci – czy wymaga leczenia?

Diastema u dzieci najczęściej ma charakter fizjologiczny i występuje naturalnie w okresie wymiany uzębienia mlecznego na stałe. Szpara między zębami pojawia się aż u 98% 6-latków, 49% 11-latków i tylko u 7% dzieci starszych. W większości przypadków nie wymaga ona leczenia, ponieważ przerwa zamyka się samoistnie wraz z wyrzynaniem się stałych zębów, szczególnie po pojawieniu się kłów.

Warto jednak obserwować rozwój uzębienia dziecka, gdyż utrzymywanie się diastemy po całkowitej wymianie zębów może wskazywać na inne problemy, takie jak przerost wędzidełka wargi górnej lub zaburzenia w rozwoju siekaczy bocznych. W takich sytuacjach konieczna jest konsultacja ze stomatologiem, który oceni przyczynę problemu i ewentualnie zaleci odpowiednie leczenie.

Decyzja o leczeniu powinna być podjęta po dokładnej diagnostyce i skonsultowaniu się ze specjalistą. Kluczowe znaczenie ma nie tylko aspekt estetyczny, ale przede wszystkim funkcjonalny. Nieleczona diastema może prowadzić do poważniejszych problemów stomatologicznych w przyszłości. Nowoczesna stomatologia oferuje szereg skutecznych metod jej zamykania, dostosowanych do indywidualnych potrzeb pacjenta. Warto pamiętać, że sukces terapii zależy nie tylko od wybranej metody, ale również od systematycznej higieny jamy ustnej i przestrzegania zaleceń specjalisty. Regularne wizyty kontrolne po zakończeniu leczenia pozwalają utrzymać osiągnięty efekt i zapobiec nawrotom problemu.